Վարեց՝ ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Սարդարապատի ճակատամարտում մենք առաջին անգամ յաղթեցինք թուրքին: Այդ յաղթանակը փառայեղ էր եւ բառացիօրէն ճակատագրական հայ ժողովրդի համար: Սարդարապատում մենք բոլորովին մենակ մնացինք մեր պատմական թշնամու հետ, առանց որեւէ յենարանի, որեւէ ակնկալիքի օտարներից ու ստիպուած էինք «իւրացնել» յաղթելու դասը, այլապէս վերջնական եւ անդառնալիօրէն կը կորցնէինք երկիրը:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Իւրացրի՞նք որ… Իւրացրինք ազգակերտման դասը, սեփական տունը կառուցելու ու շէն պահելու պատգամը:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Յայտնի խօսք կայ՝ ազգերը չեն մեռնի, եթէ չորոշեն գնալ ինքնասպանութեան: Ես կարծում եմ, որ կարելի է սպանել ազգին, բայց դա շատ դժուար կը լինի, եթէ ազգը չի ուզում մեռնել… Բայց ինքնասպանութեան գնացող ազգին ոչինչ ու ոչ ոք չի կարող փրկել:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ազգային ինքնասպանութեան ամենադիւրին ճանապարհը ազգային ինքնութիւնը կորցնելն է…
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Ազգային ինքնութիւնը կորցնելը ազգային գաղափարաբանութեան բացակայութեան ուղղակի հետեւանք է: Մենք վատ գիտենք ազգակերտման դասը: Մենք չունենք ազգակերտման, ազգապահպանման ծրագիր, հայեցակարգ ու ռազմավարութիւն: Մենք չգիտենք մեր տեսակը, մեր թոյլ եւ ուժեղ կողմերը, մենք չգիտենք, ինչպիսին պիտի լինենք, որ ունենանք ուժեղ, կենսունակ պետութիւն: Մեր համազգային գերնպատակը ուժեղ պետութիւն ունենալն է, մենք չգիտենք՝ ինչի համար ենք ապրում, ինչ սպասելիքներ ունենք ապագայից…
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ես լսել եմ կարծիք (հեղինակաւոր մարդկանց շուրթերից), որ մեր ժողովուրդը չունի ազգային գաղափարաբանութիւն ձեւաւորելու խնդիր, որովհետեւ հայ մարդը այդ գաղափարախօսութիւնն իր արեան մէջ է ծնւում:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Աւելի անհեթեթ միտք դժուար է պատկերացնել: Ազգային գաղափարաբանութիւնը յուշում-սահմանում է ազգի ապրելու նպատակն ու ձեւը, ազգային գաղափարաբանութիւնն ազգի լինելիութեան հայեցակարգն է, որից պիտի բխի ծրագրաւորուած ապրելու հրամայականը: Մենք մեծ մասամբ օրախնդիր հարցեր ենք լուծում այսօր, քսանհինգ տարեկան պետութեան համար ժամանակն է մեծացնելու ռազմավարական գործունէութեան ծաւալները, ապագային միտուած ծրագրերը…
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Քանի դեռ մենք աւելի յաճախ օրախնդիր հարցեր ենք լուծում, օրախնդիր հարցերը շատանալու են…
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- «Ծանիր զքեզ» (ճանաչիր ինքդ քեզ), սովորեցնում է պատմութիւնը: Մենք մի ամբողջ կեանք ապրել ենք սեփական կորուստների եւ ձախողումների մեղքը ուրիշների վրայ բարդելով, երբեք չենք փորձել հասկանալ, թէ որտեղ է մեր սխալը, մենք ինչում ենք թերացել… Ուստի չենք փորձել շտկել ինքներս մեզ: Մինչդեռ մեր հանճարեղութիւնը փառաբանելու, մեր մշակոյթը ներբողելու փոխարէն (կամ զուգահեռաբար) պիտի փորձէինք (պիտի փորձենք) հասկանալ, թէ մեր կողմից իրենց մտքի տկարութեան համար արհամարհուած թուրքերն ինչպէս են այդպիսի հզօր երկիր ստեղծել մեր քթի տակ, մեր եւ այլոց պատմական հողերի վրայ… Ինչպէս են կարողացել այդպէս յաջող կերտել իրենց ազգը…
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Յաջո՞ղ…
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Արդարութիւնը յարաբերական կատեգորիա է քաղաքականութեան մէջ: Թուրքը գիտի իր ապրելու բանաձեւը: Արդար է այդ բանաձեւը, թէ ոչ, ոչ ոք չի դատում:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ուժեղներին ընդհանրապէս չեն դատում…
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Մեզ հարկաւոր է գտնել հայի ապրելու բանաձեւը, որը կ՛անուանենք ազգային գաղափարաբանութիւն, որը կը դառնայ մեր կեանքը կազմակերպելու օրէնքը, որը կը դրուի կրթադաստիարակչական ծրագրերի հիմքում, սկսած մանկամսուրից, որը կը յուշի մեր ռազմավարական-մարտավարական ծրագրերի տրամաբանութիւնը:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Այդ պատճառով էլ ես օգտագործեցի ազգակերտում բառը: Եթէ ուզում ես պետութիւն ունենալ, պիտի քաղաքացի կերտես: Օդում պտտուող գաղափարները ոչինչ են, դրանք պէտք է իրացուեն, դառնան գործելու ծրագիր:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ազգային տուրքի գաղափարը ծնեց «Հայաստան» հիմնադրամը: Բայց, ի տարբերութիւն հրեաների, հայ մարդը չդարձաւ այդ գաղափարի կրողը: Խօսքը բարերարների կամ մեծ փողերի մասին չէ: Ազգային տուրքի գաղափարն այլ բովանդակութիւն ունի. ամէն հայ մարդ պիտի իր բաժինը բերեր ազգին, համազգային խնդիրների լուծմանը… Բայց գաղափարը չաշխատեց:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Որովհետեւ գաղափարները մէկ օրում չեն արմատաւորւում, որովհետեւ ազգային տուրքի գաղափարը չի կարող աշխատել, եթէ այն ազգային գաղափարաբանութեան հենքի վրայ կամ ենթատեքստում չի ծագել… Շահան Նաթալին ասում էր՝ մենք չգիտենք ԱՊՐԵԼՈՒ գիտութիւնը, իսկ Վարդգէս Պետրոսեանը բանաձեւում էր՝ պետութիւն ունենալը պատիժ է: Մենք պիտի սովորենք ապրելու գիտութիւնը եւ վերջապէս ստանձնենք պետութիւն ունենալու պարտաւորութիւնը (պատիժը): Գիտէք, մենք շատ ենք սիրում անկախ պետութեան գաղափարը: Բայց երբ այն դառնում է իրականութիւն, մեղմ ասած, թերանում ենք…
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ինչո՞վ կ՛ապացուցէք ձեր ասածը:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Տասնեակ փաստարկներով: Մեր փոքրիկ երկրում կուսակցութիւնների առատութեամբ եւ շատ յաճախ դրանց անպտուղ ու անգաղափար գզվռտոցով: Տեսէք, մենք ինչ ցաւով եւ ցասումով ենք խօսում այն մասին, որ Եղեռնի տարիներին թուրքերը հայրենազրկել են մեզ ու մահուան սպառնալիքով ստիպել են հայերին թողնել սեփական տունը եւ բախտ որոնել օտար երկրներում: Բայց այսօր «որտեղ հաց, այնտեղ կաց» հոգեբանութիւնը ինչ հեշտօրէն է հային պոկում իր արմատից, իր երկրից, իր տնից ու նետում օտար ափեր: Մարդը պիտի մնայ իր տանը եւ կառուցի իր տունը անկախ բոլոր դժուարութիւններից, ոչ թէ գնայ ապրի մէկ ուրիշի տանը, որովհետեւ վերջինս լաւ է կառուցել իր տունը:
Պատերազմի դաշտում կեանքով թշնամու ճանապարհը փակող, զէնք բռնող տղամարդիկ են պէտք: Սարդարապատի յաղթանակը այդքան կարեւոր դաս է մեզ համար, որովհետեւ մեզ սովորեցնում է յոյսը միայն սեփական ուժի վրայ դրած գնահատել հայրենիքը պաշտպանելու ինքնազոհողութիւնն ու հերոսութիւնը: Տունն ու հայրենիքը չպէտք է լինեն գաղափար, այլ քո հոգեւոր եւ ֆիզիքական գոյութեան միակ պայմանը, միայն այդ դէպքում դու ամէն գնով կը պայքարես, որ տունդ կանգուն պահես ու հայրենիքդ՝ շէն… եթէ այլընտրանք չունենաս: Սեւակն ասում էր՝ մենք պարտաւոր ենք շահել շախմատային այն խաղը, որ սկսել ենք ոչ թէ մենք, այլ Մեսրոպ Մաշտոցը:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Նաեւ՝ մենք պարտաւոր ենք այնպէս խաղալ, որ գալիք սերունդներին խաղը յաղթանակով աւարտելու հնարաւորութիւնից չզրկենք…
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Մենք նոյնիսկ ազատագրական պայքարի հերոսներից ոմանց գերեզմանների տեղը չգիտենք, մենք աշխարհին արժանապատիւ ներկայանալու խնդիր ունենք այսօր: Ինչ որ մէկը մեզ դրախտային կեանք չի նուիրելու ու պարտաւոր էլ չի: Քանի դեռ բոլորս ուզում ենք նախարար դառնալ, քանի դեռ չենք հասկացել, որ մեզ տրուած պաշտօնը ժողովրդին ծառայելու դժուարին պարտաւորութիւն է, քանի դեռ մենք չենք ստանձնում իշխանաւորի աթոռը՝ որպէս դժուարին ծառայութիւն, այլ ոչ թէ վայելք, ուժեղ երկիր չենք կառուցելու:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ի՞նչ կ՛ասէք ձեր աթոռի մասին:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Իմ աշխատանքն ստանձնել եմ մեծ պատասխանատուութեամբ ու հպարտութեամբ: Անելիքները շատ-շատ են: Ազատագրական պայքարի պատմութեան եւ ազգագրութեան թանգարանը երեք հիմնական գործառոյթ ունի՝ գիտահետազօտական, մշակութային ժառանգութեան պահպանութեան եւ գիտալուսաւորչական: Եթէ յիշենք, որ մինչ օրս չունենք ազգային թանգարանային հաւաքածուի մասին օրէնք, թանգարանային ռազմավարութիւն, աւելի պարզ կը հասկանանք, թէ ինչ ահռելի ջանքեր են պէտք զարգացնելու թանգարանային գործը եւ իրականացնելու արդիւնաւէտ աշխատանք:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Օրէնքները այդքա՞ն կարեւոր են մշակութային զարգացումներն արդիւնաւէտ դարձնելու համար: Ըստ իս, դրանք աւելի ազատ գործընթացներ են:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Այո՛, բայց դա չի նշանակում, որ չպէտք է կարգաւորուեն օրէնքներով: Ազատութիւնը դրսեւորւում է բոլորի համար ազատ մրցակցային պայմաններ ապահովելով, ոչ թէ օրէնքների բացակայութեամբ: Պետական մշակութային քաղաքականութիւնը հէնց օրէնքների առկայութեամբ է իրականանում: Օրէնք ասելով՝ ես նկատի չունեմ շքանշանների, մեդալների եւ կոչումների նուիրատուութիւնը:
Այսօր մենք հաշուառում ենք հաւաքածուները, շուտով կադրային փոփոխութիւններ կ՛իրականացնենք եւ աշխատանքի կ՛ընդունենք բարձրագոյն մասնագիտական կրթութեամբ ֆոնդապահների, կը կազմաւորուի գիտխորհուրդը, եւ կը սկսենք իրականացնել գիտահետազօտական եւ այլ բնոյթի նպատակային ծրագրեր:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Իսկ ի՞նչ է արւում գիտալուսաւորչական աշխատանքների ուղղութեամբ:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Մենք պիտի աւելի սերտ ու համագործակցուած աշխատենք դպրոցների եւ բուհերի (համալսարան-ներու-Խմբ.) հետ, զարկ տանք հրատարակչական աշխատանքներին: Վերջերս տպագրուեց Եակով Ջելալեանի կատալոգը, թանգարանի ուղեցոյցը, «Սարդարապատ» համալիրին վերաբերող գրքոյկ-ուղեցոյց, օրերս լոյս կը տեսնի «1918թ. Մայիսեան հերոսամարտերը ժամանակակիցների յուշերում» ժողովածուն:
Փնտռում-գտնում ենք Սարդարապատի հերոսամարտի եւ Մայիսեան պայքարի հերոսների գերեզմանները, բարեկարգում, փողոցներ ենք անուանակոչում նրանց անունով:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Պարոն Արիստակէսեան, ինչո՞ւ ենք մենք Հայաստան եկած բարձրաստիճան պաշտօնեաներին ու հիւրերին ցոյց տալիս մեր պարտութիւնը մարմնաւորող կոթողը՝ Ծիծեռնակաբերդը, բայց մոռանում ենք մեր յաղթանակի խորհրդանիշ «Սարդարապատը»: Ի դէպ, տարուայ ընթացքում որքա՞ն այցելու է ունենում «Սարդարապատը»:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- 25 հազար: Սա փոքր թիւ չէ: Մենք արդէն թանգարանների միջազգային խորհրդի (Ikom) անդամ ենք եւ արդիւնաւէտ համագործակցում ենք գիտաշխատողների մասնագիտական ունակութիւնները բարձրացնելու եւ փորձի փոխանակման ուղղութեամբ: Մենք պարտաւոր ենք համընթաց քայլել ժամանակի հետ եւ յաւակնել միջազգային չափանիշներին:
ԳԱՅԻԱՆԷ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Պարոն Արիստակէսեան, շնորհաւորենք մեր ժողովրդին Մայիսեան հերոսամարտերի 96ամեակի կապակցութեամբ, մաղթենք, որ մենք՝ իւրաքանչիւր հայ, է՛լ աւելի խորութեամբ իւրացնի Մայիսեան դասերը, եւ մեր յաղթանակների տարեգրութիւնը երբեք չընդհատուի:
ԿԱՐԷՆ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ.- Մեր յաղթանակների տարեգրութիւնը չի ընդհատուի, եթէ մենք լիովին ճանաչենք մեր անշփոթելի ինքնութիւնը եւ ստանձնենք մեր առաքելութիւնն այս արեւի տակ:
