ՆՈՐԱՅՐ ՏԱՏՈՒՐԵԱՆ
Ճոպանուղին ծանրօրէն կ՛իջնէ: Ու ան, զուգուած աթոռակներու վրայ բազմած մեր քսան զոյգ աշակերտներուն կը պարգեւէ Ծաղկաձորի հիասքանչ տեսարանը. նախ՝ կանանչապատ ու ծաղիկներ հագած լեռը, արդարացնելով Ծաղկաձոր անուանումը, անդին, լերան ստորոտը, Կեչառիսի վանքը եւ ծառաստաններու մէջէն ցցուած երեք գմբէթները, աւելի հեռուն՝ մշուշի մէջ, Սեւանայ լիճը:
– Պարոն, աս ծառին վրայ ինչո՞ւ գունաւոր լաթեր կան:
– Թալին, հին սովորութիւն է, հեթանոսական շրջանէն մնացած… Ժողովուրդը կը հաւատայ, թէ կապողը երջանիկ կ՛ըլլայ, կ՛իրականանայ իր երազանքը: Վանքերու մօտ պիտի տեսնես այդպիսի ծառեր: Անոնք զարդարուած կ՛ըլլան թաշկինակներով, անձեռոցիկներով: Թալին, այդ ծառին վրայ, քեզի տարեկից տասը, քսան աղջիկի յոյսը կապուած է:
Ճոպանուղին վայրէջք կը կատարէ: Զոյգ-զոյգ կայարան կը հասնին աշակերտները: Անոնց ուշադրութիւնը կը գրաւեն գիւղին երեխաները, որոնք դաշտի մէջ ոտնագնդակ կը խաղան: Անոնցմէ մէկը, որ հագած է Juventus-ի սեւ-ճերմակ մարզաշապիկը, նստած աւանակի վրայ՝ կը մօտենայ.
– Ուզո՞ւմ էք մեզ հետ խաղալ:
Անմիջապէս կը կազմուին Ծաղկաձորի եւ Սփիւռքի երկսեռ խումբերը, ու առանց սուլիչի, առանց իրաւարարի, բնազդաբար կը սկսի խաղը:
– Պարոն, պտոյտի ամէնէն սիրած մասս ծրագիրէն դուրս մեր ըրած բաներն են: Ամէն ինչ բնական եւ հարազատ է հոս. գիւղին երիտասարդները, «զարդարուած» ծառերը, աւանակը…
– Թալին, ստուգաբանօրէն բոլորն ալ կապուած են իրարու…
Միջոցին, Juventus-ով տղան կոլ մը կ՛արձանագրէ. Ծաղկաձոր 1, Սփիւռք 0:
– Թալին, այս տեսարանը կարելի է բացատրել yavanak բառով: Պահլաւերէն է: Տարածուած է իրանական բոլոր լեզուներուն մէջ. զնդերէն՝ yavan, պազենդերէն, բելուճերէն, քրտերէն՝ juvan, պարսկերէն, աֆղաներէն՝ javan: Կը նշանակէ «մատաղատի, երիտասարդ»: Այդպէս է կոչուած չորքոտանիներու, յատկապէս իշու, ձիու կամ եղնիկի ձագը: Մեր հին գրականութեան մէջ նաեւ՝ յաւանակ, յովանակ եւ ովանակ: Յիշէ, թէ «j» տառը մեր մօտ «յ» է: Դրացի լեզուներուն մէջ բառը դարձեր է jivan (ճիւան), դարմ երիտասարդ:
– Դուդուկահար Ճիւան Գասպարեանը «երիտասարդ» է ուրեմն:
– Միշտ:
Երկրորդ կոլ մը… Գիւղին երիտասարդները 2, Սփիւռք 0:
Իրանական լեզուներէն հեռու, արեւելեան Եւրոպայի մէջ, բառը իմաստի զարգացումով նշանակեր է «սիրահար». սերպերէն՝ duvan, aduvan, ռումաներէն՝ duban: Դէպի աւելի արեւմուտք, լատիներէն բառը juvenis էր: Հռովմէացիներու երիտասարդութեան չաստուածն էր Juventus: Բառը գոթերէն juggs է, հին բարձր գերմաներէն՝ jung, հին իսլանտերէն՝ ungr, անկլօ-սաքսոներէն՝ geong, հոլանտերէն՝ jong, անգլերէն՝ young, ֆրանսերէն՝ jeune: Վերջինը տուած է Jeunes Turcs եւ jeunesse dorռe՝ փայլուն, վայելուչ երիտասարդ տղայ արտայայտութիւնները:
– Վայ աւանակ, վա՜յ, կըսէ Քրիստինը Յովիկին, երբ վերջինը «կը յաջողի» իր բերդին մէջ նետել գնդակը՝ 3-0:
Բառին նախահայրը հին նախալեզուի yeu արմատն է: Բազմաթիւ լեզուներու մէջ «փոքր, մատաղ կով, մատաղ ցուլ, ցլիկ, հորթ, գառնուկ» նշանակող բառերը ունին անոր տարբերակները. junix, juvencus, junica, junosza:
– Ուրեմն, պարոն, այդ սիրահար աղջիկը, որուն թաշկինակը կը ծփար ծառի ճիւղի վրայ, սա աւանակը, անոր վրայ նստած երիտասարդ տղան, անոր շապիկը, բոլորն ալ…
– Այո, բոլորն ալ միաձուլուած են իրարու հետ: Բառը ծներ է հիւսիս-արեւմտեան Պարսկաստանի մէջ, հասակ նետեր եւ զարգացեր է, երկար ճամբորդութիւններ է կատարեր, ըստ երեւոյթին աւանակի մը վրայ, բայց միշտ մնացեր է թարմ եւ երիտասարդ. yeu, yavan, yavanak, young, Juventus:
Ահա սփիւռքահայ ձագուկներուն կոլը՝ 3-1: Խաղը կը վերջացնենք. կը զգանք, թէ բոլորը յոգնած են եւ անօթի:
– Ո՞վ շահեցաւ,- կը հարցնէ անցորդ մը:
– «Հայաստանը», կ՛ըլլայ Թալինին պատասխանը:
Անցորդը կը ժպտայ.
– Մնացէք միշտ հոգով երիտասարդ: Բարով էք եկել Հայրենիք: