ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ
Վերջին տասը ամսում երեք կարեւորագոյն ընտրութիւնների անցկացումը խորհրդարանական, նախագահական եւ աւագանու, իրապէս շատ էր: Հաշուի առնելով մեր խիստ «քաղաքականացուած» հասարակութիւնն ու իշխանափոխութիւնների մասին կեղծ մեկնարկները, մշտական խոստումներն ու վերջինիս հեռանկարի անյուսութիւնն ու անհող սպասումները, կարելի է հասկանալ, թէ ինչու այդքան դժգոյն, կանխատեսելի եւ գրեթէ «անհաւես» անցան ընտրութիւնները:
Այն, որ Երեւանի աւագանու ընտրութիւններին մասնակցեց ընտրողների կէսից մի փոքր աւելին, արդէն խօսուն է ու, միեւնոյն ժամանակ՝ բացատրելի:
Ու, որքան էլ ընտրութիւնները դժգոյն էին քաղաքական դէմքերի ու «անհաւես» know-how-ների, քաղաքական show-ի առումով, սա չի նշանակում, թէ մեր իրականութեանը բնորոշ ընտրակեղծիքների ողջ գունապնակը գործի չդրուեց:
Քաղաքական մեծամասնութեան կողմից իշխանապահութեանն ուղղուած զինանոցը համար առաջին, մարտական զօրաշարժի էր բերուած. քրէական ու թաղային հեղինակութիւններ, գազելներում ու բազմաբնակարան շէնքերի առնէտաբոյր միջանցքներում ցանկեր կազմող ու հաշուառող, հաստամարմին ու անպայման ժանգոտ մազերով կանայք, նարդու խաղը ժամանակաւորապէս դադարեցրած ու անվերապահօրէն «թասիբից» խօսող տղամարդիկ (որոնց կանայք հիմնականում Թուրքիայում են կամ էլ զառամեալ թոշակառու են խնամում Ամերիկայում), ինչ-որ տզրուկ օլիգարխի բարեւից երջանկացած, սերիալներով սնուած ու ընտրակարուսելի մասնագէտ անբովանդակ լակոտներ եւ, ի հարկէ՝ անմեղսունակ հայեացքով «մտաւորականների» մի կաստա (դասակարգ-Խմբ.), որը միշտ եւ անխուսափելիօրէն իշխանութեան կողքին է՝ շատ պարզ փիլիսոփայութեամբ. «ընտանիք եմ պահում, կերակրատաշտն ինչպէ՞ս կորցնեմ»:
Այս մասին շատ է խօսուել, նոյնիսկ արժէզրկուելու չափ շատ, մանաւանդ որ՝ ո՜չ կարողանում ենք կանխել, ո՜չ ապացուցել եւ ոչ էլ, ըստ էութեան, պայքարել դրա դէմ: Ու, երբ ասում եմ՝ պայքարել, միայն ընդդիմութեանը նկատի չունեմ (ինչն ինքնին տրամաբանական է), այլ հասարակութեանը, որն ովկիանոսի բնական ու առողջ ընդվզումով պիտի ինքնամաքրուէր, ազատուէր այդ քաղաքակրթական աղբից:
Բայց՝ ոչ, եւ ցաւալին ու վտանգաւորն էլ հէնց այն է, որ այս ամբողջ շղթան այլեւս դարձել է նորմ, չափանիշ ու լեգիտիմացուել (օրինականացուած-Խմբ.) որպէս քաղաքական ու հասարակական արժէք: Անառարկելի է, որ այս «արժէքների» կարծացածութեան ու վաւերականութեան մէջ մեղաւոր են Հայաստանում քաղաքական խաղի մասնակից բոլոր ուժերը՝ որոշներն իբրեւ ներմուծող, որոշները՝ դրանց դէմ անարդիւնաւէտ կամ թուացեալ պայքարողներ:
Ի հարկէ, արդար չի լինի, եթէ չարձանագրենք, որ մեր հասարակութեան մի մեծ, բաւական լուրջ մաս պարզապէս մերժեց ընդդիմութեան ուղերձներն ու արժէքները, իսկ աւելի պարզ՝ յուսահատուած նախընտրական դաշինք ու միասնական ճակատ կազմելու ընդդիմութեան խրոնիկ (մշտական-Խմբ.) անունակութիւնից, չհաւատաց յետընտրական դաշինքի մասին հեքիաթներին, մանաւանդ որ գործող խորհրդարանն այս իմաստով առանձնապէս հիմքեր չի տալիս:
Եւ բնական է, որ մեր հասարակութեան ապատիկ (անտարբեր-Խմբ.) ու գործնապաշտ մի մեծ հատուած, որը «նաղդի ու նիսեայի» (կանխիկի ու պարտքովի-Խմբ.) ընտրութեան մէջ «նաղդի» կողմնակից է եւ առաջնորդւում է աչքի տեսածով, նախընտրեց կանխատեսելի ու բացայայտ ներկան: Ու, եթէ նախագահական ընտրութիւններից յետոյ ստեղծուած քաղաքական կլիման ու ձայների յարաբերակցութիւնը թոյլ էր տալիս բարձրաձայնել լեգիտիմութեան բարոյականութեան մասին, այս պարագայում քաղաքական մեծամասնութիւնն առաւել հանգիստ ու համոզուած լինելու առիթ ունի:
Իսկ ահագնացող արտագաղթի, 30 տոկոսանոց աղքատութեան, եռապատկուող արտաքին պարտքի կամ տնտեսական ճգնաժամի մասին խիստ տագնապալի պատկերն այլեւս սոսկ վիճակագրական փաստ է եւ ո՜չ քաղաքական անկայունութեան, եւ ո՜չ էլ հասարակութեանը փողոց տանելու հիմք. անպտուղ ու անհետեւանք քննարկումները նոյնիսկ այս խնդիրը դարձրին սովորական:
Երէկ հրապարակուեց կառավարութեան նոր, ըստ էութեան հին կազմը: Երկրի զարգացման հեռանկարում լուրջ ակնկալիքներ ունենալը որքանով է իրատեսական, դժուարանում եմ ասել: Այնինչ երկրի քաղաքական այժմէականացման հրամայականն այլեւս ոչ թէ այս կամ այն կուսակցութեան օրակարգի խնդիր է, այլ ազգային անվտանգութեան խնդիր, երկրի յետագայ կենսագործունէութեան նախապայման:
Չէզոքացուած կամ ինքնաչէզոքացած ընդդիմութեան, քաղաքական ինստիտուտների ու իշխանութեան ճիւղերի միջեւ հակակշիռների չգոյութեան, պարզապէս քաղաքական մենաշնորհի պայմաններում բարեփոխման ակնկալիքն ու սպասումն ուղղւում է դէպի նախագահական:
Եւ պարզւում է ոչ միայն քաղաքական բարեփոխման. այս ֆօնին մի քիչ զաւեշտական, մի քիչ ողբերգական ու մի քիչ էլ հասկանալի է, երբ նոյնիսկ «Անուշ» օպերայի անյաջող բեմադրութեան համար հայ մտաւորականները հերթական բաց նամակն են գրում ուղիղ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանին:
Իսկ առայժմ քաղաքական մեծամասնութիւնն ուղեկցւում է պատերազմի իրաւունքով՝ երկրի բոլոր ձախողումները բարդելով անաւարտ պատերազմի վրայ ու հայրենիքը ոտքի կոխան դարձնելով նրա որոշ «հերոսների» համար:
Արդարացուա՞ծ է կամ ժողովրդավարան պետութեան դասական, քաղաքագիտական սահմանումներով ճի՞շդ է արդեօք մէկ հոգուց, տուեալ պարագայում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանից ակնկալել, որ նա ներքին արժէքային վերադասաւորումներ, այդ թւում՝ քաղաքական վարքագծային ու բովանդակային մաքրագործութիւն անելու յամառութիւն ու կամք կունենայ, դժուար է ասել, ժամանակը ցոյց կը տայ:
Հաւատում եմ իւրաքանչիւրի ու ամէն մէկի ճիգին, համաձայն եմ Հրանտ Մաթեւոսեանի հետ…, բայց ուզում եմ, ուզում ենք պետութեան ճիգը տեսնել…
Միթէ սա՞ է այլընտրանքը…
«ԱՍՊԱՐԷԶ».- Անատոմիա կը նշանակէ կազմախօսութիւն: