«Նորաձեւութեանը Վերաբերւում Եմ Որպէս Մարդու Մարմնի Մտերմիկ Ճարտարապետութիւն»
Վարեց՝ ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ
Նորաձեւութեան աշխարհի ամենահեղինակաւոր ցուցադրութիւններից՝ Նիւ Եորքի «Մերսեդես-Բենզ»ի շաբաթին այս տարի իր հաւաքածուն էր ներկայացրել նաեւ Սան Ֆրանսիսքոյի Արուեստի ակադեմիայի համալսարանի շրջանաւարտ Վիգէն Տէրտէրեանը: Առաջատար դիզայներների հետ նոյն բեմում հանդէս գալով, այս ոլորտում դեռ սկսնակ Տէրտէրեանն իր իւրայատուկ ոճով ընդունուեց եւ լուրջ յայտ ներկայացրեց նորաձեւութեան դաշտում:
Մասնագիտութեամբ ճարտարապետ Վիգէն Տէրտէրեանի համար դիզայներական նոր հմտութիւններ բացայայտելը մարտահրաւէր էր, ինչը նա պատուով յաղթահարեց: Նիւ Եորքի ցուցադրութեանը մասնակցելու համար համալսարանի նորաձեւութեան բաժնի յիսուն ուսանողներից միայն հինգին էր տրուել այս բացառիկ հնարաւորութիւնը: Տէրտէրեանի կանացի զգեստների հաւաքածուն մեծ արձագանգ ստացաւ. հայ դիզայների հագուստներն առանձնանում են ճարտարապետական լուծումներով, կառուցուածքային մօտեցմամբ: «Ինձ համար նորաձեւութիւնը նաեւ ճարտարապետութիւն է, քանզի, երբ նայում եմ հագուստին, չեմ մտածում, որ այն ուղղակի կտոր է, այլ մտածում եմ, որ դա կառոյց է դառնալու՝ պատերով, սիւներով: Ինձ համար զգեստ ստեղծելը նման է մարմնի համար փոքրիկ տուն կառուցելուն», նշում է Տէրտէրեանը: Ինքնակատարելագործման ճանապարհին նորը բացայայտելու նրա մշտական որոնումների արդիւնքը նորաձեւութեան եւ ճարտարապետութեան միահիւսումից առաջացած հագուստներն են: Դրանք ներդաշնակօրէն համատեղում են ազատութիւն, ոճ ու գեղեցկութիւն՝ տալով թռիչքի հնարաւորութիւն դէպի անսահմանութիւն:
Տեղեկանք. Վիգէն Տէրտէրեանը ծնուել եւ մեծացել է Փասադենայում: Աւարտել է Հարաւային Քալիֆորնիայի Ճարտարապետութեան ինստիտուտի ճարտարապետական դիզայնի, կահոյքագործութեան եւ գեղարուեստի բաժինը: Աշխատում է որպէս ճարտարապետ-կառուցող: Մագիստրոսի աստիճան նա ստացել է Սան Ֆրանսիսքոյի Արուեստի ակադեմիայի համալսարանի նորաձեւութեան դպրոցում: Տէրտէրեանի կանացի հագուստի 2014 թուականի գարնանային հաւաքածուն, որ նրա աւարտական թեզի թեման էր, ընտրուել է համալսարանի կողմից՝ Նիւ Եորքի «Մերսեդես-Բենզ» բարձր նորաձեւութեան Սեպտեմբերին կայացած ցուցադրութեանը ներկայացնելու համար եւ արժանացել է հիացական արձագանգների:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Ե՞րբ առաջին անգամ մտածեցիր նորաձութեան մասին:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Նորաձեւութեան նկատմամբ իմ սէրը մանկուց է: Յիշում եմ, դեռ փոքրուց շատ հետաքրքրուած զննում էի հագուստը՝ հասկանալու, թէ ինչպէս է կարուած: Ես գնացի նորաձեւութեան դիզայներական դպրոց, քանի որ շինարարական շուկան ճգնաժամ էր ապրում: Այդ շրջանում ինձ առաջարկեցին փորձել նորաձեւութեան դիզայների մասնագիտութիւնը, ինչը ես համարեցի իմ նոր մարտահրաւէրը: Երբ ընդունուեցի Արուեստի ակադեմիա, պատկերացում չունէի նորաձեւութեան մասին, չգիտէի կար ու ձեւ, բայց ունէի մեծ ցանկութիւն սովորելու եւ հասկանալու, թէ ինչ է դա: Նիւթի եւ տեխնիկայի առումով նորաձեւութեան ոլորտում աշխատանքս թոյլ կը տար ինձ ճարտարապետական մտքերս փոխադրելու նորաձեւութեան դաշտ եւ՝ հակառակը: Արագ յարմարուեցի նորից համալսարանում սովորելու երեւոյթին եւ սկսեցի յամառ աշխատանքս: Նկարելու հարցում խնդիր չեղաւ, կարելն էլ բնականօրէն ստացուեց, քանի որ դա ինձ յիշեցնում էր կահոյք ստեղծելու ընթացքը:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Ինչպէ՞ս ստացուեց քեզ մօտ անցումը մի ոլորտից միւսին:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Ինձ համար նորաձեւութիւնը նաեւ ճարտարապետութիւն է, քանի որ երբ նայում եմ հագուստին, չեմ մտածում, որ այն ուղղակի կտոր է, այլ մտածում եմ, որ դա կառոյց է, որն ունի յստակ կառուցուածք, սիւներ, պատեր: Այսպէս եմ առաջնորդւում զգեստը ստեղծելիս՝ ունենալով միտքը, պատկերացնում եմ այն պատրաստելու հերթականութիւնը: Դա նման է մարմնի համար փոքրիկ տուն կառուցելուն: Կարծում եմ, որ ճարտարապետական տեսութիւնը, նկարչութիւնն օգնեցին ինձ աւելի արագ ըմբռնելու նորաձութեան աշխարհը: Իմ զգեստներում միանգամից նկատւում է ճարտարապետական հիմքը: Նկարչութեան եւ ճարտարապետութեան տարբերութիւնն ինձ համար այն է, որ շէնք կառուցելու համար ժամանակն աւելի երկար է, թէեւ զգեստն էլ երկար աշխատանք է պահանջում, բայց ստեղծման տեւողութիւնն անհամեմատելի է: Նորաձեւութեան մէջ կայ նաեւ լիարժէք ազատութիւն՝ ոչ մէկը չի խմբագրում ինձ, եւ ես չեմ խմբագրում որեւէ մէկին: Ինձ բաւականութիւն է պատճառում նաեւ այն հանգամանքը, որ հագուստը մարդիկ կրում են, զգում են, սիրում են, երբեմն հրաժարւում են, եւ ես ընթացք եմ տեսնում այդ ամէնում:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Ո՞րն է քո փիլիսոփայութիւնը:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Երբ զբաղուել եմ ճարտարապետութեամբ, կառոյցին միշտ նայել եմ որպէս մի ապաստարանի եւ հագուստի նկատմամբ նոյն զգացողութիւնը ունեմ՝ փոքր ապաստարան մարմնի համար: Նորաձեւութեան ոլորտում ցանկանում եմ այնպէս անել, որ խախտեմ ընդունուած չափանիշները, ինչպէս օրինակ ճարտարապետութեան մէջ՝ այլընտրանքային մօտեցում ցուցաբերել դռանը կամ պատուհանին: Իմ թէզն էլ սկսուեց այդ մտքից. մարտահրաւէր նետել այն երեւոյթներին, որոնք տիպական են նորաձեւութեան համար եւ վերադառնալ ճարտարապետութեան, այստեղ լուծումներ գտնելու եւ հակառակը: Ստեղծագործելն անվերջանալի գորընծթաց է, եւ ես սիրում եմ հէնց այդ ընթացքը: Երբ վերջացնում եմ մի գործ, դա համարում եմ մէկ այլ աշխատանքի սկիզբ, որը պէտք է շարունակել ու շարունակել՝ ճանապարհին գտնելով լուծումներ, զարգացնել միտքը հերթականութեամբ: Սա աշխատանքի իմ մօտեցումն է: Ես չեմ ուզում ինձ համար վերջնականացնել պատասխանը, քանի որ այդտեղ կը վերջանայ նաեւ ստեղծագործելու ցանկութիւնը: Մանկուց եմ սիրել մարտահրաւէր նետել ինքս ինձ՝ փորձելով հասկանալ որտեղից եմ եկել, ուր եմ գնում, ինչպէս կարող եմ փոխել ընթացքը ու մշտական երկխօսութեան մէջ եմ ինքս ինձ հետ:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Նիւ Եորքի Բարձր նորաձեւութեան շաբաթին քո մասնակցութիւնը լուրջ յայտ է այս ոլորտում: Մտածո՞ւմ էիր, որ այսքան կարճ ժամանակահատուածում կը հասնես նման յաջողութեան:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Իրականում, ես ցանկանում էի սովորել նորաձեւութեան դիզայն, որ կարողանամ դասաւանդել եւ չէի մտածում, որ երբեւէ սեփական հաւաքածու կը ստեղծեմ: Ես բաւական երկար ժամանակ չէի հաւատում, որ Նիւ Եորքի Բարձր նորաձեւութեան ժամանակ ցուցադրութեան համար մեր բաժնի յիսուն ուսանողներից ընտրուած հինգի շարքում եմ նաեւ ես: Չէի պատկերացնում, որ այդ ամէնն իմ հետ է տեղի ունենում, մինչ յայտնուեցի Նիւ Եորքում, թէեւ այստեղ էլ ամէն ինչ անհաւատալի էր թւում, «սիւրռէալ» (գերիրական-ԽՄԲ.): Իրականում, հաւաքածուի ստեղծումից մինչեւ ցուցադրութեան վերջին պահն անդադար աշխատանք էր: Իմ հաւաքածուի մասին շատ դրական արձագանգներ ստացայ, այն գնահատուեց, սակայն խոստովանեմ, որ իմ ստեղծած հագուստներն այդուհանդերձ չէին արտայայտում այն հսկայածաւալ աշխատանքը, որ կատարուել էր: Իւրաքանչիւր հագուստ կազմուած էր չորս-հինգ կտորների շերտից, որ սակայն մէկի տեսք ունէր:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Իսկ ո՞վ է քո հագուստները կրող կինը:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Վստահ կինն է, իմ կինը: Կարծում եմ, կնոջ գեղեցկութիւնն ու գրաւչութիւնը բխում է հէնց վստահութիւնից: Զգեստը կարող է օգնել այդ հարցում, բայց ես չեմ վաճառում գրաւչութիւն կնոջը, քանի որ կինը դա կարող է անել առանց աջակցութեան եւ կարիք չունի, որ զգեստն այդ անի: Դա իմ ժանրը չէ, ես ստեղծում եմ հագուստներ, որոնք ներկայութիւն ունեն տարածքում: Երբ որեւէ մարդ մտնում է սենեակ, եւ ասում են, որ լուսաւորեց՝ ես դրա կողմնակիցն եմ, իմ հագուստներն էլ այդ նպատակի համար եմ ստեղծում, այդ տեսլականով: Աւելի հեշտ է ստեղծել գրաւիչ, արտայայտիչ հագուստներ, բայց ես այլ կողմից եմ ցանկանում մօտենալ զգեստին՝ հագուստը որպէս հագուստ:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Այսինքն՝ առաջին հերթին յարմարաւէտութի՞ւն:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Երբ մոդելները հագնում են, նրանք հանգիստ եւ ազատ են զգում եւ լաւ են զգում: Կարծում եմ, յատկապէս կնոջ դէպքում, հագուստը պէտք է ուրախութիւն եւ թրթիռներ պարգեւի, եւ ես յոյս ունեմ, որ կարողանում եմ դա փոխանցել իմ հագուստը կրողներին: Զգեստում անպայման ներդնում եմ կոնցեպտուալ (յղացական-Խմբ.) մաս, բայց ցանկանում եմ, որ այն ուղղակի յարմար ու հաճելի լինի կնոջ համար եւ այս դէպքում, միայն միտքը պէտք է չլինի: Փորձում եմ նաեւ իմ ազատութիւնը փոխանցել, որպէսզի կրողն էլ ունենայ ազատութեան զգացում: Իմ հաւաքածուն, կարծում եմ յարմար է 20ից 40 տարեկան կանանց համար:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Հայկական ինքնութիւնդ ինչպէ՞ս է արտայայտւում ստեղծագործելիս:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Նորաձեւութան մասին մտածելիս, ես մտածում եմ հայերի մասին: Նորաձեւութիւնը դա մեր մշակոյթի մասն է. կրել գեղեցիկ զգեստ, լինել միշտ յարդարուած եւ նորաձեւ, հայերը բառացիօրէն ապրում են նորաձեւութեամբ: Այս երեւոյթը ազդեցութիւն է ունեցել իմ վրայ: Ամէն անգամ նոր զգեստ ստեղծելիս, ես մտածում եմ՝ արդեօք ինչ որ մէկը այն կը հագնէ՞ր հայկական խնջոյքի գնալիս, եւ դա կարծես իւրատեսակ ստուգատես լինի ինձ համար: Ինձ դուր է գալիս նաեւ հայկական ճարտարապետութիւնը, սակայն առաւել՝ զգացողութիւնը: Մի քանի անգամ, Հայաստանում եկեղեցիներ այցելելիս, անկրկնելի զգացում եմ ունեցել: Որպէս դիզայներ, ես միշտ առաջնորդուել եմ այսպէս. ինչ ես զգում որեւէ կառոյց մտնելիս կամ՝ հագուստ կրելիս: Հարցը միայն պատեր ստեղծելը չէ, այլ զգայական կապը ինչ որ բանի նկատմամբ: Հայկականը իմ գործերում արտայայտւում է տարբեր ձեւով, օրինակ՝ անընդհատ ձգտումը: Իւրաքանչիւր գործում կայ մաքառում, եւ դա եմ ես սիրում գործընթացի մէջ, հայերի դէպքում այդ պայքարը, մաքառումը միշտ է: Այսինքն, երբ ամէն ինչ ունենք, միեւնոյնն է, ջանում ենք հասնելու աւելիին:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Բարձր նորաձեւութեան համաշխարհային բեմում հայ դիզայներների անուններ չկան: Ի՞նչ զգացումներ ունէիր Նիւ Եորքում առաջին հայը լինելով:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Ես ներկայանում եմ առաւելապէս որպէս հայ դիզայներ, ես որպէս հայ եմ մեծացել: Նորաձեւութեան ոլորտում հայ ներկայացուցիչների թիւը շատ չէ, եւ իմ ազգութեան նկատմամբ հետաքրքութիւնը մեծ է: Մարդիկ միշտ հարցնում են մեր մշակոյթի, լեզուի ու հայրենիքի մասին: Այս առումով, շատ ուրախ էի եւ հպարտ, որ առաջին հայն էի, որ հնարաւորութիւն էր ստացել մասնակցելու Նիւ Եորքի հեղինակաւոր ցուցադրութեանը եւ այս կերպ նաեւ մարդկանց ներկայացնել իմ ազգին: Կարծում եմ, որ Հայաստանում մեծ ներուժ կայ զարգացնելու նորաձեւութեան դաշտը եւ այն դարձնելու առաջատար ճիւղ:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Նորաձեւութեան ոլորոտում ո՞րն է քո վերջնանպատակը:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Ես ցանկանում եմ զբաղուել «Haute couture» հագուստի մոդելաւորմամբ: Երբ սկսեցի սովորել, երբեք չմտածեցի գործընկերներիս հետ մրցելու մասին, այլ՝ նրանց հետ, ովքեր մասնագիտական բարձունքներում են եւ ազդում են նորաձեւութեան վրայ: Օրինակ՝ Քոմէ դէ Գարսօն, Եօժի Եամամոտօն, ովքեր յեղափոխական են նորաձեւութեան աշխարհում: Ես ցանկանում եմ լինել նման բարձր դիրքում, ունենալ ստեղծագործելու այնպիսի կիրք, որ իմ աշխատանքներն իրենց նոր ասելիքով հետաքրքեն մարդկանց եւ առաջին հերթին՝ բաւարարեն ինձ: Երբ դու ինքդ ես հետաքրքրուած քո գործով, այդ դէպքում ինչ որ ձեւով հաստատ կը համոզես նաեւ միւսներին, որ քո աշխատանքում ինչ որ բան կայ: Մենք ինքներս ենք մեր ամենակատաղի քննադատները, եւ դա է տանում բացարձակի: Ներկայում ես փորձարկումների փուլում եմ՝ փնտ-ռում եմ, համադրում եմ, օգտւում եմ ճարտարապետական գիտելիքներիցս:
ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Քո խորհուրդը:
ՎԻԳԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ.- Ընդհանրապէս կարեւոր եմ համարում գտնել կապ, թէ ինչ ես անում կեանքում եւ հասկանալ, թէ ինչպէս կարող ես ներդնել քո մտքերն ու զգացողութիւնները աշխատանքում: Կարծում եմ, որ մարդիկ յաճախ չեն գիտակցում, թէ ինչպէս վերցնել գաղափարը եւ զարգացնել այն: Դու պէտք է վերցնես այն, ինչը քոնն ես համարում, ապրես այն եւ վերածել ինչ որ բանի: Շատ յաճախ, չգործելու պատճառը մեր մտավախութիւններն են՝ չընդունուելու, չհասկացուելու վախը: Նման զգացում ես ունէի Նիւ Եորքում, սակայն այն յաղթայարուեց, երբ գործեցի եւ յաջողեցի: